Θυμάμαι τον Ιανουάριο του 1990, όταν ήμουν ταπί και ζούσα στο Μόντρεαλ. Τα απογεύματα, αγόραζα ένα εισιτήριο του μετρό και ταξίδευα από τον έναν τερματικό σταθμό στον άλλο, ξανά και ξανά. Κοίταζα τους συνεπιβάτες μου και προσπαθούσα να μαντέψω τα μυστικά τους εγκλήματα: Είναι απίστευτο πόσο διαφανείς είναι οι άνθρωποι.
Ήμουν 28 ετών, τότε. Και είχα συμπεράνει ότι υπάρχουν 11 βασικά σχήματα κεφαλιού στο Κεμπέκ. Ίσως αυτό να είναι αποτέλεσμα της μικρής δεξαμενής γονιδίων που κατοικούσε πριν από αιώνες στην επαρχία. Είναι σαν να παίρνεις μερικά χωριά από τις βόρειες ακτές της Γαλλίας και να τα βάζεις σε έναν αστεροειδή για 400 χρόνια.
Να μια περίεργη ερώτηση: Τι κάνει κάποιον να μοιάζει με έναν άλλο; Πριν από είκοσι χρόνια, δούλευα με μια γυναίκα που ο πατέρας της υπηρετούσε στον αμερικανικό στρατό και, μέσω εκείνου, είχε αποκτήσει μια δουλειά όπου έπρεπε να κάνει τους ανθρώπους όσο διαφορετικούς γινόταν από τον εαυτό τους, όσο το δυνατόν πιο γρήγορα.
Το πρώτο πράγμα που αλλάζεις είναι τα μαλλιά - τους βάζεις μια περούκα. Το δεύτερο είναι ο τρόπος που περπατούν. Ακολουθούν, φαντάζομαι, τα μάτια, η φωνή και, ενδεχομένως, το πορτοφόλι. Ένα πράγμα που μαθαίνεις όταν είσαι ένας άνδρας 54 ετών είναι ότι σε οποιοδήποτε εστιατόριο είσαι σχεδόν αόρατος μέχρι την ώρα που πρέπει να πληρώσεις τον λογαριασμό. Τότε εμφανίζεσαι ως δια μαγείας από το πουθενά, έως ότου το μηχάνημα της κάρτας δείξει «ΑΠΟΔΕΚΤΟ», οπότε και πάλι εξαφανίζεσαι στο κενό.
Για πολλές δεκαετίες, πίστευα ότι οι άνθρωποι τους οποίους πραγματικά θυμάται η Ιστορία είναι εκείνοι που επινοούν μια νέα κόμμωση. Σκεφτείτε το, λίγο: Καίσαρας, Ναπολέων, Αϊνστάιν, Χίτλερ, Μέριλιν Μονρόε, Τσάρλι Τσάπλιν, Έλβις, Άντι Γουόρχολ, Ντέιβιντ Μπάουι (πάνω από μία φορά). Εγώ θα μείνω πάντως στον Βίνσεντ Βαν Γκογκ - μια διάνοια, χωρίς αμφιβολία, που όμως τα γένια του και η όψη του κρατούσαν για πολύ καιρό τον πήχη των κοκκινομάλληδων ψηλά. Με γοητεύει ο Βαν Γκογκ. Και τον τελευταίο μήνα, στο πλαίσιο μιας δουλειάς μου με μπρούτζινα γλυπτά, κάνω έναν παγκόσμιο διαγωνισμό αναζήτησης του εν ζωή σωσία του. Ανακάλυψα έτσι ότι όλοι σχεδόν στην Ευρώπη ή τη βόρεια Αμερική ξέρουν κάποιον που μοιάζει στον Βαν Γκογκ. Είναι σαν να υπάρχει εκεί ψηλά ένα οικουμενικό αρχέτυπο, μαζί με τον Τζον Γουέιν και τη Λουσίλ Μπολ.
Κάτι άλλο που ανακάλυψα είναι ότι ο μόνος τρόπος για να ξέρουμε πώς πραγματικά έμοιαζε ο Βαν Γκογκ είναι οι αυτοπροσωπογραφίες του, είμαστε λοιπόν πολύ τυχεροί που τις έκανε. Τι είναι όμως η αυτοπροσωπογραφία, αν όχι μια σέλφι σε αργή κίνηση του 1889; Κοιτάξτε το πρόσωπο του Βίνσεντ στα πορτρέτα του: Είναι το πρόσωπο μιας σέλφι. Όλοι ξέρουμε τι είναι και το αναγνωρίζουμε αμέσως. Με λίγη φαντασία, μπορούμε να δούμε τον Βίνσεντ με ένα iPhone 6s να τραβάει μια φωτογραφία του για το Tinder σε ένα δοκιμαστήριο του H&M.
Τις τελευταίες ημέρες έχω αρχίσει να πιστεύω ότι ο Βαν Γκογκ δεν είναι τελικά ένα αρχέτυπο - ίσως να ήταν απλώς ένας διάσημος και η φήμη του να καθιέρωσε ένα αρχέτυπο που όλοι αντιγράφουν. Η κότα έκανε το αυτό ή το αυγό την κότα; Σκεφτείτε διάφορους διάσημους που προσπάθησαν να καθιερώσουν ένα look αλλά δεν τα κατάφεραν, όπως είναι ο Λένιν και η Ελίζαμπεθ Τέιλορ. Τα επόμενα 500 χρόνια, ο ανταγωνισμός για τη δημιουργία αρχετύπων θα είναι σίγουρα σκληρός.
Θα σας αφηγηθώ μια προσωπική εμπειρία. Ο εθνικός ήρωας της Χιλής είναι ο αξιωματικός του ναυτικού Αρτούρο Πρατ. Εικονίζεται στο χαρτονόμισμα των 10.000 πέσος - και είναι φτυστός... εγώ. Κάθε φορά που επισκέπτομαι λοιπόν το Βαλπαραΐσο, και κάποιος φίλος σε ένα μπαρ το επισημαίνει, οι Χιλιανοί θαμώνες εντυπωσιάζονται. Μια στιγμή όμως - αποτελεί ο Αρτούρο αρχέτυπο; Είμαι εγώ αρχέτυπο; Θέλω να είμαι ένα ξεχωριστό άτομο, αλλά το να είμαι ένα αρχέτυπο μοιάζει σούπερ σέξι. Αυτό είμαι λοιπόν, τελικά, ένα υποκατάστατο του αρχέτυπου του Αρτούρο Πρατ;
Κάπου εδώ μπαίνουμε στην ψυχολογία του 21ου αιώνα. Είμαστε 7,3 δισεκατομμύρια ψυχές και η φήμη δεν έμοιαζε ποτέ τόσο κοντά ούτε όμως τόσο μακριά. Διεκδικούμε το δικαίωμα να μας ξεχνούν, θέλουμε όμως και να μας θυμούνται για πάντα. Πρόκειται για ένα κυρίαρχο θέμα της εποχής μας. Αναρωτηθείτε λοιπόν: Αν αύριο γίνετε διάσημος, θα είναι αυτό αρκετό για να αποτελέσετε ένα αρχέτυπο; Πόσο μοναδικός είστε; Έχετε αρκετά «εγώ» για να δημιουργήσετε ένα υπερεγώ; Μόνο ο χρόνος μπορεί να το δείξει.
(Πηγή: Financial Times)
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου