Κατ' αρχάς, ας ξεκαθαρίσουμε τα εξής: Όταν ο Miyazaki γυρνά την ταινία αυτή, δεν είναι πλέον κομμουνιστής. Οπότε, δεν μπορεί να κριθεί ως τέτοιος. Περισσότερο, όμως, στέκομαι σε κάποια στοιχεία που δείχνουν μία απογοήτευση από κάποια πράγματα, μία απαισιοδοξία και, κάπου, έναν αναχωρητισμό, παρότι προσπαθεί να δώσει έναν τόνο αισιοδοξίας, με το να παρουσιάζει μικρά παιδιά να δίνουν μεγάλες μάχες, διαφόρων τύπων. Άλλωστε, ο ίδιος λέει ότι "προσωπικά είμαι πολύ απαισιόδοξος. Αλλά όταν, π.χ., ένας από την ομάδα μου αποκτά μωρό, δεν μπορείς να μην του ευχηθείς ένα καλό μέλλον. Γιατί, δεν μπορώ να πω στο παιδί "Αχ! Δεν έπρεπε να έρθεις σε αυτή την ζωή". Εν τούτοις, ξέρω ότι ο κόσμος βαδίζει σε μία κακή κατεύθυνση. Έτσι, με αυτές τις αλληλοσυγκρουόμενες σκέψεις σκέφτομαι και τί είδους ταινίες θα έπρεπε να κάνω".
Σε κάθε περίπτωση, ο Miyazaki παραμένει μέχρι και σήμερα άνθρωπος προοδευτικών αντιλήψεων και με μαζική απεύθυνση ιδίως στην χώρα του (παρότι στον υπόλοιπο κόσμο οι ταινίες του θεωρούνται μέχρι και ακατάλληλες για παιδιά, κυρίως λόγω της ιδιοσυγκρασίας της ιαπωνικής παράδοσης (π.χ. η προσέγγιση του θανάτου κ.ά.) που είναι εν πολλοίς "ξένη" για αυτό που αποκαλούμε "δυτικό πολιτισμό", στην Ιαπωνία οι ταινίες του είναι ταινίες που παρακολουθούν μαζικά οι οικογένειες).
Στην ταινία αυτή ο Miyazaki στηλιτεύει την απληστία του "απλού" ανθρώπου και αυτό το βλέπουμε στην μεταμόρφωση των γονιών της ηρωίδας του, της Κιχίρο, σε γουρούνια, όταν πέφτουν με βουλιμία στα τρόφιμα που βρίσκονται έκθετα στην μαγική πόλη. Εν τούτοις, για αυτούς τους άπληστους "απλούς" ανθρώπους δίνει την μάχη της η ηρωίδα. Θα έλεγε κάποιος πως αυτό είναι φυσικό, αφού είναι οι γονείς της, αλλά: στο τέλος της ταινίας, όταν πια οι γονείς της "ξαναγίνονται" άνθρωποι, δεν φαίνεται να θυμούνται απολύτως τίποτα από την προσωπική τους περιπέτεια αλλά ούτε φαίνεται να κατάλαβαν τον αγώνα που έδωσε η Κιχίρο για να τους ελευθερώσει, επιδεικνύοντας μίας μορφή "αχαριστίας" (μην ξεχνάμε πως σε κάποια σημεία των ταινιών του ο miyazaki βγάζει και έναν μισανθρωπισμό), ενώ και η Κιχίρο δεν κάνει κάτι για να τους το θυμίσει.
Η μεγάλη επιχείρηση της μάγισσας, τώρα, αντιπροσωπεύει τον κεφαλαιοκρατισμό, στον οποίον όλοι δουλεύουν για τον επιχειρηματία.Η επιχείρηση μάλιστα, τα λουτρά δηλαδή, "ξεπλένει" τις "βρωμιές" των ισχυρών (με την μορφή των θεών) και ουσιαστικά ο Miyazaki μας δείχνει πως οι κεφαλαιοκράτες φαίνονται καθαροί (=ηθικοί) με όποια έννοια έχει στο νου του ο καθένας. Στο κομμάτι αυτό, δηλαδή, ο καλλιτέχνης κρατά τις κομμουνιστικές διδαχές, άλλο που έχει απορρίψει και τον κομμουνισμό. Φαίνονται καθαροί, γιατί το σύστημα τους εμφανίζει έτσι. Και κάπου εδώ τα πράγματα αρχίζουν να γίνονται πιό σύνθετα στην ταινία (από κοινωνικής και πολιτικής άποψης), αν και παραμένουν σε τελική ανάλυση απλά.
Η Κιχίρο δείχνει ενδιαφέρον βασικά για τέσσερα πρόσωπα: τους γονείς της, τον μικρό ήρωα Χάκυ και τον Απρόσωπο. Για τους γονείς έγραψα ήδη. Ο Χάκου είναι και αυτός ένας από αυτούς, από τους οποίους η μάγισσα έχει κλέψει το όνομά τους - βλέπε τον εαυτό τους ("είμαι το νούμερο οκτώ" όπως λέει το ελληνικό τραγούδι) - αλλά έχει βρεθεί κοντά της και θέλει να ανέλθει στα κλιμάκια της επιχείρησης, ενώ στην χρονική φάση που τον γνωρίζουμε είναι αυτό που θα λέγαμε "τσιράκι" της μάγισσας. H Κιχίρο αγωνίζεται να σώσει και τον Χάκου, για τον οποίο τρέφει αισθήματα μάλλον ερωτικά. Ο δε Απρόσωπος που δεν μπαίνει ως πελάτης στην επιχείρηση και φαίνεται μάλλον ανεπιθύμητος εκεί αλλά δείχνει συμπάθεια προς τη Κιχίρο (η οποία είναι αμοιβαία), μπαίνει μετά από προτροπή της ηρωίδας και εκεί, στα λουτρά, βγάζει έναν κακό εαυτό. Αυτό το αντιλαμβάνεται η ηρωίδα, το δηλώνει μάλιστα στην ταινία ο σκηνοθέτης. Η Κιχίρο κατορθώνει τελικά και τον βγάζει έξω από τα λουτρά, σώζοντάς τον από τον κακό του εαυτό. Μάλιστα, ο Απρόσωπος αποφασίζει να μείνει με την καλή μάγισσα, την δίδυμη αδερφή της ιδιοκτήτριας των λουτρών, ώστε να την βοηθά στις δουλειές του σπιτιού. Ουσιαστικά, ο Miyazaki δηλώνει πως ο κεφαλαιοκρατισμός είναι αυτός που διαφθείρει τον άνθρωπο και δεν είναι κάποιος εκ γενετής "καλός" ή "κακός".
Ποιοί είναι όμως απόντες από όλη αυτήν την ιστορία; είναι το πλήθος η μάζα των εργαζομένων στα λουτρά, πολλοί από τους οποίους έχουν επίσης χάσει τα ονόματά τους. Με αυτούς η ηρωίδα μιλά, αλλά δεν δείχνει το παραμικρό ενδιαφέρον να τους "σώσει".Το μόνο σημείο που το πλήθος αυτό παίζει κάποιον ρόλο πιό ενεργητικό, είναι όταν ο Απρόσωπος έχει πει πια στα λουτρά και δωροδοκεί τους πάντες με χρυσό, ώστε να τους εκμεταλλευτεί (στην ταινία, όταν η Κιχίρο αρνείται την δωροδοκία του, αρχίζει και τρώει έναν έναν τους εργαζόμενους, δηλαδή όταν εμφανίζεται αντίσταση - ηθική, πολιτική, οικονομική ή όποια θεωρεί καθένας - στην διαφθορά). Μάλιστα, το χρυσάφι αποδεικνύεται άμμος, άρα ασκείται κριτική στην εργατική τάξη πως "ξεπουλιέται" για το τίποτα ή για κάτι που τελικά δεν αξίζει. Και όμως, αυτό το πλήθος που βρίσκεται μέσα στον βούρκο - ίσως δεν είναι τυχαίο ότι κάποια στιγμή, στην σκηνή με τον θεό του ποταμού, τα λουτρά μοιάζουν με βούρκο ή με έλος - αυτό το πλήθος λοιπόν η Κιχίρο δεν "βουτά" για να το σώσει, δεν λέει καν μία κουβέντα για να το βοηθήσει, αρνείται να "μολυνθεί" με το να το αγγίξει. Ίσως θεωρεί πως του αρμόζει αυτή η μοίρα. Προφανώς, εδώ βγαίνει και η απογοήτευση του Miyazaki για την εργατική τάξη και ίσως - τονίζω το ίσως - τελικά δηλώνει όχι τόσο την εναντίωσή του προς τον κομμουνισμό, αλλά την απογοήτευσή του για τον φυσικό φορέα αυτής της ιδεολογίας.
Ο Miyazaki φαίνεται πως προκρίνει ότι μόνο η ατομική σωτηρία είναι εφικτή και πως αυτή θα την πετύχουν μόνο όσοι είναι "έξω από τον χορό" ή οι ικανοί - με ποιά κριτήρια άραγε κρίνεται η ικανότητα αυτή; - να βγουν από αυτόν. Τελικά, η εξαίσια πραγματικά ταινία ολοκληρώνεται με τους εργαζόμενους στα λουτρά να επευφημούν την κακιά μάγισσα που αφήνει την ηρωίδα να φύγει (χωρίς να είναι ξεκάθαρο αν εδώ θέλει να δείξει ότι η συμφιλίωση εργαζομένων και εργοδοσίας είναι αναγκαία ή αν είναι ακόμα μία κριτική στην εργατική τάξη). Αυτοί θα εξακολουθήσουν να ζουν την ίδια ζωή από την ανατολή έως την δύση του ήλιου, η ηρωίδα θα βρει τους γονείς της και η επιχείρηση λουτρών θα ανοίγει κάθε βράδυ με τους ίδιους όρους. Ο Miyazaki -ασχέτως αν συμφωνεί κανείς με αυτό ή όχι - δηλώνει πως είναι μόνο ατομικός ο δρόμος της ευθύνης και της ελευθερίας. Το συλλογικό στοιχείο κρίνεται ατελέσφορο.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου